Interpunctie: Dubbelepunt of puntkomma?

Twijfel jij ook wel eens over leestekens? Vorige week tijdens het schrijven wilde ik iets nieuws inleiden: maar hoe doe je dat? Gebruik je een dubbelepunt, of een puntkomma? En wat gebruik je als je iemand wil citeren, of extra structuur wilt aanbrengen? O, de vragen die interpunctie oproepen.

In teksten zien we ze overal: de dubbelepunt en de puntkomma. In de voorafgaande zin staat er zelfs al een. Maar hoe weten we het onderscheid tussen deze twee? Wordt de puntkomma nog wel gebruikt? Kortom:

Wanneer gebruik je een dubbelepunt en wanneer een puntkomma?

Dubbelepunt

De dubbelepunt (:) , is een leesteken dat gebruikt wordt bij een opsomming, een citaat of een uitleg (dus bij een uitbreiding). Een regel van de dubbelepunt is dat na het schrijven van de dubbelepunt, géén hoofdletter wordt geschreven. Dit geldt bij een geciteerde zin of een naam met een hoofdletter, zoals een persoonsnaam of land. Daarnaast hoeft het tweede zinsdeel (het zinsdeel achter de dubbelepunt), geen zelfstandige zin te zijn. Dit houdt in dat het zinsdeel geen persoonsvorm (werkwoord) hoeft te bevatten, zoals bij een opsomming. Voorbeeld:

1. Teuntje zei tegen Jantje: “Waarom draag je mijn nieuwe patta’s?”
2. Een paar landen die bij de EU horen zijn: Nederland, België en Duitsland.
3. Ik ga naar Lloret en neem mee: rokje, topje, broekje en een petje.
4. Je kan twee dingen doen: die friet waterfiets bestellen, of een kroketje.

Puntkomma

Het belangrijkste kenmerk van de puntkomma is dat het een uiting (een mededeling) afsluit dat samenhangt met de volgende uiting. Er zijn dus twee kanten bij de puntkomma: hij sluit een mededeling af én hij maakt een begin aan de volgende. Voorbeeld:

1. Ik had een zware kater van het uitgaan; vooral de hoofdpijn was niet fijn.
2. Ik vind de zomer de leukste maand van het jaar; het is altijd heerlijk zonnig.

In tegenstelling tot de dubbelepunt heeft de puntkomma wel een persoonsvorm (werkwoord) nodig in het tweede zinsdeel. Kortom, er moet een zelfstandige zin volgen ná de puntkomma.

Kan het allebei?

We zijn nog niet klaar! Er is namelijk meer aan de hand met de dubbelepunt en de puntkomma. Een dubbele punt kan ook gebruikt worden in de situatie oorzaak-gevolg. Trucje: kan er in het eerste deel van de zin “als volgt” worden gezet, en in het tweede deel: “namelijk”, “immers” of “want”, dan kan je een dubbelepunt gebruiken. Voorbeeld:

1. Ik kom iets later naar huis: ik heb een leuke jongen ontmoet.
2. Ik kom iets later naar huis: (want) ik sta nog in de file.

1. De uitspraak van de veroordeelde luidt: “Ik ben niet schuldig”.
2. De uitspraak van de veroordeelde luidt (als volgt): “Ik ben niet schuldig”.

In de eerste zin (de zin met de leuke jongen) kan er echter ook een puntkomma staan, maar de dubbelepunt maakt de uiting net wat duidelijker. Staat er al “immers”, “namelijk” of “want” in het tweede zinsdeel? Dan is de dubbelepunt niet nodig. Die woordjes benadrukken in dat geval de oorzaak-gevolgsituatie en daarom is het beter om de puntkomma te gebruiken. Voorbeeld:

• Ik kom iets eerder naar huis; ik voel me namelijk een beetje ziekjes.

Ik hoop dat hiermee het verschil tussen de dubbelepunt en de puntkomma duidelijker is geworden. Heb je een vraag? Laat het me dan even weten in een comment. En wil je meer lezen over interpunctie? Kijk dan vooral verder op mijn blog!

Liefs,

Vera