Bij sommige gedichten krijg ik wel eens het idee dat je ze net zo goed kan zingen. En dat is misschien ook niet zo gek. Veel gedichten zijn namelijk geschreven op een bepaald ritme, genaamd het metrum. Misschien heb je er wel eens van gehoord, bij het vak Grieks, Latijn of Nederlands. Maar het is toch wel een lastige dingetje, dat metrum. Hoe zit dat nou?
Bij het analyseren en scanderen van verzen wordt vaak de term metrum gehanteerd. Door kennis van een metrum kun je het ritme van een gedicht indelen en de vaste structuur aanhouden bij bijvoorbeeld het voorlezen van een gedicht. Maar wat moeten we dan doen? Kortom:
“Wat is een metrum?”
Definitie Metrum
Het metrum, ook wel een versmaat genoemd, wordt in de poëzie gebruikt om de combinatie van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen aan te duiden.
Beklemtoond of onbeklemtoond
Woorden die meerdere lettergrepen bevatten, (dus niet maar één lettergreep), hebben een beklemtoonde en een onbeklemtoonde lettergreep. Zoals het woord ”tafel”. Waarin de /ta/ beklemtoond is, en /fel/ onbeklemtoond. De beklemtoonde lettergrepen worden heffingen genoemd, en de onbeklemtoonde dalingen. Bij deze begrippen horen, als je het metrum gaat tekenen, ook aparte tekens:
- Heffingen: –
- Dalingen: ᵕ
Versvoeten
Vaste heffingen en dalingen komen vaak in een vast patroon voor. Vaak worden deze opeenvolgingen door middel van streepjes uit elkaar gehaald. Dat noemen we scanderen. De opeenvolgingen noemen we een versvoet (of voet). We onderscheiden de volgende:
- Jambe: ᵕ –
- Trochee: – ᵕ
- Spondee: – –
- Dactylus: – ᵕ ᵕ
- Anapest: ᵕ ᵕ –
- Amfibrachys: ᵕ – ᵕ
Versregels
Er zijn ook namen voor versvoeten die elkaar meerdere keren opvolgen in een regel. Dat noemen we versregels.
- Hexameter: een versregel bestaande uit zes gelijke versvoeten (zesvoeter)
- Pentameter: een versregel bestaande uit vijf gelijke versvoeten (vijfvoeter)
- Tetrameter: een versregel bestaande uit vier gelijke versvoeten (viervoeter)
- Alexandrijn: een versregel met zes jamben
Als je dus een versregel hebt waar het metrum bestaat uit een trochee, en de trochee herhaalt zich in de versregel 5 keer, dan spreek je over een trocheïsche pentameter. En als je een een jambe hebt die zich vier keer herhaalt spreek je van een jambische viervoeter, of jambische tetrameter. Als de jambe zich zes keer herhaalt spreek je niet van een zesvoetige jambe of een jambische hexameter, maar van een alexandrijn.
Metrum in de Poëzie
Zoals ik al zei, in veel gedichten is een metrum te vinden. Maar er is wel zeker een beweging te zien door de jaren heen betreft het metrum. Vroeger was het metrum namelijk meer in gebruik dan gedichten van vandaag de dag. Zo was een groot gebruiker van het metrum de bekende Annie MG Schmidt.
Heb jij nog vragen over het metrum, wil je jouw favoriete gedicht (met of zonder metrum) delen of is iets niet duidelijk? Laat het me weten!
Liefs,
Vera
