Spelling: Pannekoek of Pannenkoek? Gebruik van de tussen -n

Categorieën Spelling
Pannenkoek of Pannekoek

Spelling is soms knap lastig. Schrijf je nou ‘pannenkoek’ of ‘pannekoek’? Is het ‘hondehok’ of ‘hondenhok’? In de nieuwe spelling van 2005 staat alles beschreven. Een paar regeltjes hier, een paar wijzigingen daar, en klaar: in een mum van tijd weet je of je die tussen -n wel of niet schrijft. Toch blijft het lastig. Waarom? Omdat het Nederlands niet het Nederlands zou zijn als er geen uitzonderingen waren…

Pannenkoek of PannekoekAls het gaat om spelling, dan zijn er verschillende boekjes die je kunt raadplegen om het antwoord op jouw vraag te vinden. Zo heb je het Groene Boekje (de officiële spelling) en het Witte Boekje (de spelling van Genootschap Onze Taal). Apart is dat er wel verschillen zijn tussen deze twee boekjes. Het Groene boekje kent vaste regels voor het schrijven van een tussen -n en het Witte Boekje noemt het een ‘vrije kwestie’. Hier zal ik uitleggen, heel algemeen, hoe je het snelst tot een oplossing komt. Persoonlijk ben ik het namelijk compleet eens met het Witte boekje: als je het woord schrijft zoals het op de lezer het natuurlijkst overkomt, dan is het goed.

‘Wanneer schrijf je een tussen -n en wanneer niet?’

Wel een tussen -n

– Als het geheel een duidelijke betekenis heeft (definitie): zo schrijf je ‘hondenhok’ (een hok voor honden), ‘ballenbak’ (een bak met ballen), ‘stoelendans’ (een dans met stoelen).
-Als het eerste deel van de samenstelling een persoon aanduidt: ‘ziekenwagen’, ‘mensenbeen’, ‘artsenpost’.
– Als je meteen denkt: ‘Hey! Daar zijn er meerdere van!’. Zoals: ‘messenrek’, ‘kattenbak’, ‘boekenkast’.

Geen tussen -n

– Als het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is maar een bijvoeglijk naamwoord of een werkwoordstam: ‘lachebek’, ‘platteland’, ‘hogeschool’.
– Als de betekenis van een deel van de samenstelling, of het geheel, niet meer duidelijk is: ‘apekool’, ‘schattebout’, ‘zielepiet’.
– Als het eerste deel van de samenstelling een verzamelbegrip is of een abstract woord: ‘tarwebrood’, ‘rijstepap’, ‘benzinepomp’.
– Als het woord eindigt op -lijk, -achtig, -lings, -ling: ‘beurtelings’, ‘landelijk’, ‘ellendeling’.
– Als je bij het eerste deel van de samenstelling denkt: ‘Hey! Daar is er maar een van!’. Zoals: ‘ruggegraat’.
– Als het woord eindigt op -loos en je denkt aan één exemplaar: ‘achteloos’, ‘hopeloos’.

-En?

In sommige gevallen kan je ook een tussen -en gebruiken. Dit doe je bij woorden die een betekenis hebben die iets letterlijker zijn. Zo kan je zeggen ‘grenzeloos’ (oneindig) en ‘grenzenloos’ (zonder grenzen) en zelfs ‘apekool’ (onzin) en ‘apenkool’ (kool van/voor apen).

Pannekoek of Pannenkoek?

Maar is het nu pannenkoek of pannekoek? Volgens het Groene Boekje schrijf je ‘pannenkoek’, omdat ze de betekenis letterlijk nemen: ‘een koek gebakken uit een pan’. Toch blijft er tumult over het woord. Want je bakt het toch in één pan, en niet in meerdere pannen? Dan schrijf je toch ‘pannekoek’? Het Witte Boekje gaf de mensen die zich mateloos stoorden aan ‘pannenkoek’ gelijk en zeggen: het kan allebei! Heerlijk.

Nu ben ik stiekem wel benieuwd. Wat vind jij? Pannekoek of pannenkoek?

Liefs,

Vera

Hi! Welkom op Spellingenzo. Ik ben Vera en blog hier regelmatig over taal. Als 21-jarige studente Nederlands kom ik namelijk heel wat spellingkwesties tegen die ik met liefde hier op deze blog zal uitleggen. Heb je een vraag? Vergeet dan niet een comment achter te laten!
Liefs,
Vera

17 gedachten op & ldquo;Spelling: Pannekoek of Pannenkoek? Gebruik van de tussen -n

  1. Wat ik vind, dat zal de hoge taalheren niet schelen en waarom ook? De tussen-n is bedacht om woorden uit elkaar te kunnen plukken. Onder invloed van Engels en internet worden woorden vaak los geschreven. Van pannenkoek kun je nou eenmaal makkelijker twee woorden maken dan van pannekoek. Da’s’t hele eiereneten en die zitten weer in een pannekoek of is het nou pannenkoek. Hetzelfde verhaal over woorden als reïntegratie, dat re-integratie is geworden.
    Kwam laatst tegen op internet: neem poeder. Bedoeld werd poeder van de neemboom maar je zou wat anders kunnen denken. Dat is wat er gebeurt als woorden los geschreven worden.

  2. Beste Vera

    Ik heb medelijden met al die restaurateurs die ooit om up-to-date te blijven hun pannekoekenhuis hebben veranderd in pannenkoekenhuis.
    Verdraaid! Mijn spellingchecker geeft een rode kronkellijn onder pannekoekenhuis!

    Leve het witte boekje!

  3. Je voorbeeld “ruggegraat” klopt niet. Het Groene Boekje zegt dat het “ruggengraat” moet zijn, want het meervoud van rug is ruggen. Overigens vind ik “ruggengraat” (zelfs na inmiddels 20 jaar) zo’n beetje de meest idiote spelling die er maar denkbaar is. Dus wat mij betreft schrijft iedereen gewoon “ruggegraat”, net als voor 1995. Niemand die er destijds over viel, immers.

  4. Natuurlijk is het pannekoek en geen pannenkoek, maar dat “daar zijn er meerdere van” ineens geen germanisme meer is, vind ik, als ingezetene van de Bondsrepubliek Duitsland, echt zwaar bezopen! “Daar zijn er meer van” is altijd het korrekte Nederlands geweest, het woord meerdere voegt daaraan niets toe.

    Ja, sorry, hoor, dat moest ik effe kwijt.

    Groetjes uit de Harz.

  5. Vera, ik ben blij dat je naar mijn mening vraagt!
    Ik ben namelijk van mening dat iedereen die hierover zeurt een pannekoek is. Of is het dan een pannenkoek? Ik weet het niet meer, Vera. Help mij, help ons!

  6. Leuk hoor. Ik was nooit zo´n linguofiel en woon inmiddels ruim tien jaar in Spanje, dus mijn Nederlands kan snel verslechteren. Mijn spellingchecker (of is het spellingschecker) op mijn Samsung zei pannenkoek en dat ging bij mij niet door de beugel. Dus ik heb pannekoek geschreven en daarna toch maar even gegoogled. Ik ben van mening dat een handenhok een hok voor honden is, maar een pannekoek is geen koek voor pannen, maar een pan voor koeken. Een koek uit de pan, één dus: pannekoek.
    En meerdere is geen Germanisme, als je het kan vervangen met verscheidene.
    En nu googlen op eiereneten of eiereten

  7. Interessant; alleen mis ik de historische ontwikkeling met jaartallen van al de verschillende (of verscheidene?)
    wetsontwerpen sinds het begin van de 20e eeuw, Cort van der Linden etc.

Laat een reactie achter op JAN Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *